Duizenden vieze voetjes wandelen de korf binnen, iedere dag weer, vertelde de imker me onder een kop thee. Hoe denk je dat bijenwas vies wordt en waarom we de was moeten schoonmaken voor we ‘m gaan gebruiken? Vanwege die voetjes. En ook, omdat er wel eens een vliesvleugeltje afvalt, een bij onder de voet wordt gelopen en sterft of er andere kleine ongelukken gebeuren. Een korf is een ongelofelijk drukke leefgemeenschap, waarin tijdens het seizoen veel tegelijk gebeurt. Dat laat sporen na.

Ik hang aan zijn lippen terwijl hij rustig verder vertelt over zijn bijen, hoe de verzamelde was wordt omgesmolten tot nieuwe raten voor het nieuwe seizoen en hoe je bijen zo verstandig mogelijk de winter door helpt. Het was een week na de Bijenmarkt in Zuidlaren, half augustus 2014. Voor de Markt van Melk en Honing had ik twee producten met bijenwas erin gemaakt, omdat me dat wel passend leek en de recepten me aanspraken: deodorant en bijenwasdoeken. De deodorant behoefde die dag nogal wat uitleg, maar verrassend genoeg bleek de bijenwasdoek al een begrip onder de milieubewusten der natie. Maar dan meer als Beeswrap, want zo kun je ‘m online kopen. Of men wist, dat je bij Leven zonder Afval een cursus kunt doen en zelf leren zo’n doek te maken met bijenwas en jojobaolie erin. Aan deze klanten hoefde ik dus niets uit te leggen, ze waren blij met mijn voor de gelegenheid gemaakte doeken. Waar mijn recept vandaan komt? Dat komt opnieuw van My Healthy Green Family, het blog waarvan ik ook schoonmaakmiddelen leerde maken.

Al luisterend naar de imker en later lezend op het web ben ik opnieuw stil. Stil en onder de indruk van wat bijen voor ons betekenen en hoe ongelofelijk lang ze al een rol van betekenis spelen op onze aarde. En ik dwaal na mijn imkerbezoek van onzebijen.nl via de prehistorie naar imkerpedia.nl en lees. Lees over hun aanwezigheid op aarde, al 50 miljoen jaar. terwijl wij slechts een luttele 2 miljoen jaar meedoen. Hoezo dinosauriërs prehistorisch? Bijen en pissebedden, dat zijn onze prehistorische vrienden! Er zijn oude woorden in oude talen voor bijen en honing, duizenden jaren oude bewijzen voor de teelt van bijen en de fascinatie van de mens voor het leven en de productie van deze diertjes. Honing was en en is voedsel, geneesmiddel, schoonheidsmiddel, betaalmiddel en grafgift. Egyptenaren deden aan mobiele bijenhouderij, de Grieken schreven bijen in hun mythen, zo zelfs dat Zeus de bijnaam Bijenkoning kreeg. Voor Romeinse kinderen was bijenteelt een deel van de opvoeding en een heer met enig kapitaal had zijn eigen bijenslaaf die zorg droeg voor het melarium, het honing/ bijenhuis. En zo gaat het door, bij onzebijen punt nl via de Germanen en Karel de Grote naar onze moderne tijd. Honing, het zoetmiddel waar we zo gek op zijn en het enige zoetmiddel totdat de suiker naar onze landen kwam, lijkt de drijvende kracht achter onze inspanningen om bijen te houden. Toch wordt ook de was gebruikt, voor het maken van kaarsen, boenwas en crèmes bijvoorbeeld. En ik ga de bijenwas gebruiken voor bijenwasdoeken. Een oeroud middel in deze moderne tijd, om verspilling en vervuiling door plastic tegen te gaan.

Als je prijs stelt op een blogverhaal met stap-voor-stap handleiding en plaatjes, kijk dan op  http://myhealthygreenfamily.com/blog/wordpress/plastic-wrap-alternative-diy-beeswax-cotton-wraps/. Ik volsta met een korte beschrijving van het waarom en hoe en laat je een paar foto’s zien.

Waarom? De positieve drijfveer is, dat bijenwas een mooi product is. Het is antibacterieel, ruikt lekker, sluit luchtdicht af en dus kun je er levensmiddelen in bewaren en goed houden. Je kaas, een brood of wat boterhammen die je meeneemt voor onderweg. Een doek over een schaal met restjes of een appeltaart houdt ze goed. Vrij lang zelfs.

Een andere drijfveer kan zijn, dat de wereldzeeën in rap tempo vervuilen door de plastic soep die er rond drijft. Het is een prachtig initiatief, dat een jonge Delftenaar een buizenmethode heeft verzonnen om die soep op te ruimen en zo de levens van vele vogels en andere zeedieren te sparen. Maar het probleem bij de oorzaak aanpakken lijkt me nog slimmer. Een plastic zak is reuze handig en werd ergens in de eerste decennia van mijn leven als aanwinst verwelkomd, maar een leven zonder is beslist mogelijk. Zeker als je weet, dat de plastic zakken zo hun keerzijde hebben. En dat in dit geval het nadeel zwaarder weegt dan het voordeel. Dat betekent dus bijvoorbeeld: onverpakte groente en fruit kopen, een paar zakken van kaasdoek naaien om brood in mee te nemen, en voor het bewaren van voedsel een bijenwasdoek inzetten. Je kunt je restjes natuurlijk ook aan de kippen voeren, de mijne prefereren dat wel.

Hoe? Een bijenwasdoek maak je door een lap stof te impregneren met bijenwas. Daarvoor heb je schone bijenwas nodig, geraspt of in korrels. Een stuk stof. En wat hulpmiddelen om het een bij het ander te krijgen. Wat betreft de stof: de maximale grootte van de lap is de afmeting van je bakplaat in de oven. Het is fijn als de stof van 100% katoen is, dicht geweven en soepel. Het gebruik van resten stof kan prima. Nieuwe lappen kun je het best eerst wassen om het apprêt op te lossen.

Op deze foto zie je prachtige bijenwas, door mijzelf geschoond van vele vuile voetjes door de vuile was eerst 24 uur in een warmwaterbad en au bain marie op 70 graden Celsius te laten smelten en vervolgens in nog eens 24 uur langzaam te laten afkoelen, zodat het vuil zich van de was kon scheiden en de was kon stollen. Je kunt bijenwas ook kopen, online of bij een imker. Kopen bij een imker die zorgvuldig met zijn volken omgaat is fijn. Via een plaatselijke imkervereniging kun je aan adressen komen en het contact met imkers en bijenvolken in je eigen leefomgeving maakt je betrokkenheid groter. Ik kijk tenminste met nog meer plezier naar de bijen die in mijn tuin honing zoeken, wetende dat ik later zowel honing als was kan kopen. Met online kopen heb ik een minder goede ervaring: de was die ik biologisch in brokken kocht bleek naar rook te stinken en al zo vaak gerecycled, dat hij groen was. Niet zo prettig om te gebruiken in cosmetica of voedsel.

Werkwijze: leg je lap stof op een stuk bakpapier. Rasp 15 à 20 gram voor een doek van 30 x 30 cm en verdeel de was over de doek. Je hoeft ‘m niet compleet te bedekken. Schuif het papier met stof op een bakplaat en stop het geheel in een op 70 graden Celsius voorverwarmde oven. Als de was gesmolten is, haal je het geheel eruit en smeert met een platte kwast de was over de hele doek. Kwast en bakpapier hou je apart voor deze klus, want die zijn hierna niet meer voor ander werk te gebruiken. Als het niet gemakkelijk smelt, zet je voorzichtig de oven wat hoger. 70 graden is het smeltpunt van de was, je wilt niet teveel extra warmte geven en zorgvuldig werken. Eventueel knijp je de doek flink samen terwijl hij nog warm is, zo de was nog beter verdelend. Hang of leg ‘m te drogen op/ aan een rek.

Onderhoud: een gebruikte doek leg ik onderin de gootsteen, ik maak ‘m vochtig en wrijf even flink met een stuk zeep. Afspoelen onder koud water en laten drogen. Een doek schijnt een maand of 3 te werken, daarna is opnieuw impregneren nodig. Dit hangt af van de intensiteit waarmee je ze gebruikt natuurlijk.

In mijn  keukenla zie je een rijtje doeken in verschillende maten liggen. Ik ben snel aan ze gewend geraakt en gebruik ze met regelmaat. Als een doek nog maar weinig gebruikt is, is ie nog stug en stijf. Dan helpt de warmte van je handen om ‘m om je brood of kaas te vormen en houdt de doek de vorm die je erin kneedde. Na een paar keer wassen wordt de doek wat soepeler.

Inmiddels leerde ik een groepje dames om ook zulke doeken te maken. Het werd een gezellige avond met het uitwisselen van stoffen met leuke prints en het maken van doeken in verschillende afmetingen. Groter en kleiner, vierkant en rechthoekig.  Inmiddels komen de ervaringsverhalen binnen. Een aantal doeken werden in het afwaswater uitgewassen, dat ging goed. Ook de fijne was op 30 graden overleefden ze. Kyra van Eexterhout punt blogspot punt com vindt zakken fijner dan doeken, dus zij naaide zakken en zakjes van de doeken. Die zien er heel huisvlijterig en gezellig uit. Ook zij wil graag zelfvoorzienend, duurzaam en schoon leven schrijft ze.

Ik  ben blij, dat iets wat begon als een opwelling ( Bijenmarkt? Dan maar iets doen met bijenwas!) een eigen leven is gaan leiden en voldoening geeft.  En behalve voldoening ook veel respect en bewondering voor het leven van de bij. Een klein dier dat ons zoveel geeft, als wij maar zorgen dat haar leefomgeving gezond blijft. Zoveel? Ja. Voedsel, medicijn, snoep, bloemen, bijenwasdoeken en nog veel meer. Dat is pas rijkdom.

Toegift 1. Van restjes bijenwas maakte ik waxinelichtjes. Op de foto zie je restjes bijenwas, geraspt, in de cups. Die gaan de oven in om te smelten en zo kaars te worden. Geen kaars brandt zo mooi als een bijenwaskaars en ik ben benieuwd of deze waxinelichtjes ook mooi gaan branden. Later smolt ik het pond naar rook geurende was, samen met een zak kaarsresten in allerlei kleuren. Daar doopte ik dennenappels in, met een lont eraan geknoopt. Eens zien of ik er de houtkachel goed mee aan krijg. Een 3e experiment: kaarspotten maken van de was die daarna over is. In leuke oude glazen potten. Als die naar rook ruiken is dat helemaal niet erg, want in de zomer houden ze zo fijn de muggen op afstand.

Toegift 2. Op donderdag 25 september 2014, keek ik naar de Keuringsdienst van Waarde (KRO) een uitzending over honing. Tot mijn schrik leerde ik, dat plastic overal in het milieu aanwezig is. Niet alleen in de zeevogels, zoals ik hierboven schreef. Maar ook in honing. Ook in biologische honing van overal ter wereld. Nog meer reden dus om onze hersens te gebruiken en het gebruik van plastic waar mogelijk terug te dringen! Hoewel ik de Keuringsdienst een fijn journalistiek programma vind, miste ik hier toch wat diepgang waar het de biologische honing betreft. Ja, die mag in Nederland geen keurmerk krijgen. Ja, dat is heel jammer.  Maar geen woord over goedkope honing die met suikerwater wordt aangelengd. Over het gebruik van chemische middelen door bijenhouders die niet biologisch werken, om ziekten tegen te gaan. Chemische middelen waarvan resten in de honing terecht komen. Hoewel imkers in ons land honing dus officieel niet biologisch mogen noemen, heb je met het kopen van officieuze biologische honing wel een product dat direct van de bij komt, zonder toevoeging van goedkoop suikerwater. Er zijn alleen natuurlijke middelen gebruikt, zoals mierenzuur, om de was te schonen. En de bijen hebben hun honing gezocht op bloemen die niet met pesticiden behandeld zijn geweest. Geen onbelangrijke voordelen, lijkt me.

Motto:

Zij die worden geleid door waarheid en wijsheid kunnen honing halen uit onkruid. (William Cowper, Engels dichter, 1731-1800)