Het moest er eens van komen, bij de studie van Nuttige Handwerken: ik ontdek dat ik iets maken wil dat in de jaren van Nuttig Handwerken niet nuttig werd gevonden. Niet als handwerk tenminste. Men maakte het niet zelf?
Het moment was daar, ik wilde dingen maken die mij in mijn leven anno 2015 van nut kunnen zijn en die niet behoren bij de officiële Nuttige Handwerkencanon. Ik wil buiten de lijntjes kleuren uit mijn jeugdjaren en die van mijn moeder en oma’s. Het moest er van komen, natuurlijk. Ik hou gewoonweg niet van lijntjes om me binnen te moeten bewegen. Dat is al gauw saai. Daarmee veranderde in mijn hoofd de opzet voor dit avontuur natuurlijk wel. Het was niet meer alleen Martje volgen in haar herinneringen, maar daarnaast een eigen pad wandelen en al rondkijkend in mijn huishouden kijken wat ik gebruik en wat dus graag zou willen maken. Gewoon zelf, om uit te proberen. Voor de grap of voor het echt. De verhalen van anderen en een voorbije tijd opnieuw vertellen of herijken in deze tijd kan boeiend zijn, maar nieuwe verhalen verzinnen die voortborduren op het thema zijn minstens zo interessant.
Dat bracht me op het nederigste handwerkje ooit. De dishcloth, het afwaslapje. Vorig jaar op de Markt van Melk en Honing vroeg een vrouw me al, of ik het wel wist, het bestaan van de dish cloth? Huh? Nee, nog nooit zo over nagedacht. Blijkbaar kan het: geen afwaskwast meer kopen, maar zelf je schuurlappen haken of breien en naar Frans/ Brits voorbeeld afwassen met een lap. Een schuurlap. Zo één die volgens de Franse tekst de vaat helemaal alleen voor je doet. Voor een textielmens is iets nederigs heus niet minder boeiend, dus daar ging ik. En keek om me heen, in supermarkt en bouwmarkt en tuinwinkel en de Hema. Naar klussen bindtouw, jute touw, hennep en van alles dat goedkoop was en stug aanvoelde voor het schuureffect. Daarbij kwam ik erachter dat sommige winkels jokken op hun etiketten en dat bindtouw tegen de verwachting in nogal onnatuurlijk van kwaliteit kan zijn. Dat vond ik in eerste instantie vervelend, maar duurzaam blijkt het spul wel.
Het nederige handwerken was niet echt fijn. Je komt nooit zover dat je het gevoel van dit materiaal in je handen prettig vindt. Het is stijf, hard, buigt niet en werkt niet mee. Gelukkig heb je voor de afwas maar een kleine schuurlap nodig, dat scheelt. Het ding is gauw klaar. Als je dus door de kwasten heen bent, dan haak je voor hoegenaamd geen geld een nieuwe afwasschuurlap. Haken ja, want haken blijkt de beste techniek op te gebruiken. De knopen in het haakwerk schrobben pan en fornuis prima schoon. (NB dat rode touw op de foto niet gebruiken hoor, het is te zacht.)
De afwas doen met een schuurlap bevalt me eigenlijk verrassend goed. Met zo’n ding volgen je handen goed alle randen van pannendeksels, tuiten van theepotten en rondingen van schalen. Een nadeel is er wel: een bak heet sop is heel heet aan je handen, dan is de steel van een kwast toch fijner. Daarmee is de afwaslap voor mij een aanvulling op de kwast geworden en staat nu vrolijk op taken te wachten bij de gootsteen. Goedkoop en milieuvriendelijk indien gehaakt van hennep, want dat kan op composthoop als de doek versleten is.
Onder het haken van een aantal van die lappen liet ik me inspireren door een historica naar mijn hart, Ruth Goodman. Ze is Brits, zo ongeveer van mijn leeftijd en komt eens in de zoveel jaar op tv bij de BBC met een verhaal over levende geschiedenis, waarin ze zich samen met archeologen en historici inleeft in een tijdperk en al ervarend veel ontdekt over het leven in die vroegere tijd. Daarbij is Ruth Goodman de deskundige op het gebied van het huishouden. De afgelopen winter werd een periode van meeleven op het middeleeuwse kasteel in aanbouw in Guédelon, Frankrijjk, gevolgd. En in een aflevering deed Ruth de afwas, zoals dat in de veertiende eeuw waarschijnlijk gebruikelijk was. De kom was vet van het vet uit varkensvlees. Daarin ging as van het vuur en heet water. Al schurend met een pluk ruw gras of dun riet ontstond zeep! Zo simpel is het, zeep maken. Een vet of olie, dierlijk of plantaardig. Houtas erbij, verhitten, zeep. Ik zag het eerder in Turkije en schreef daarover in Handwerken zonder Grenzen. (zie bij publicaties) en ik zag het in het Archeon in Alphen aan de Rijn, waar ook op een prehistorisch houtvuurtje zeep werd gemaakt van dierlijk vet en houtas. Nou, na het kijken van zo’n aflevering levende geschiedenis van een uurtje heb je al gauw een paar schuurlapjes en kun je dus wel een jaar vooruit met je eigen afwas.
Succes met de jouwe!
Ik ga Ruth Goodman maar eens bekijken, levende geschiedenis klinkt erg interessant.
Je zou bijna zin krijgen in afwassen na jouw verhaal. Ik heb ooit in Zweden zelfgehaakte afwasdoekjes gekocht. Van linnen. Na de eerste keer nooit meer gebruikt (net wat je zegt: water is te heet), maar ze hangen naast de spoelbak aan een haakje decoratief te zijn.
Voor mij is zij een bron van veel uren inspiratie, kennis en plezier.
Op Wikipedia vind je informatie: http://en.wikipedia.org/wiki/Ruth_Goodman_%28historian%29.
De serie die ik in dit stukje bedoel is Secrets of the Castle, je vind het terug op BBC: http://www.bbc.co.uk/programmes/b04sv5nc maar omdat de iPlayer op het continent niet werkt kun je kijken op You Tube: https://www.youtube.com/watch?v=L5IMeODLND8.
Eerdere series maakte ze over het leven op historische boerderijen in voorbije tijden: http://tvtropes.org/pmwiki/pmwiki.php/Series/BBCHistoricalFarmSeries. Hoe deze laatste bron werkt, weet ik eigenlijk niet, maar hier heb je wel alle titels van series op een rij. Je kunt ze kijken op You Tube.
Veel plezier en pas op! Het is behoorlijk verslavend.
Ik kijk graag naar dit soort documentaires als ik bijvoorbeeld een project heb waar ik veel uren in moet maken met spinnen of breien of vilten, zonder te ontwerpen. Ook een tweede keer kijken is dan fijn, dan zie je weer allemaal nieuwe dingen.